• Drukuj
• E-mail

Twitter

Od lat pięćdziesiątych zauważalne jest pojawienie się na świecie bogatej literatury odnoszącej się do tematyki komunikowania politycznego, w których można wyodrębnić dwa zasadnicze nurty: komunikologiczny, analizujący zjawiska polityczne przez pryzmat procesów komunikowania, głównie komunikowania masowego i środków masowego przekazu oraz politologiczno - socjologiczny, w którym proces politycznych wyborów, zachowań podmiotów rywalizacji i wyborców są punktem wyjścia do badań nad procesami komunikowania politycznego.
 

 
W polskiej literaturze tematyka komunikowania politycznego, szczególnie w kampaniach wyborczych jest rzadko podejmowana. Początek zainteresowania tą dziedziną, głównie ze strony politologów i socjologów odnotowujemy w momencie wejścia Polski na drogę demokracji , czyli po roku 1989. Zdaniem B.Dobek-Ostrowskiej i R.Wiszniowskiego : "poza teoretykami komunikowania masowego - nie mamy jeszcze wykształconych specjalistów w zakresie szeroko rozumianego komunikowania społecznego, politycznego i publicznego"[1]. Komunikowanie polityczne, jako jeden z obszarów komunikacji społecznej związane zawsze było z instytucjami władzy politycznej. Początkowo, we wczesnych fazach rozwoju społeczeństw mieliśmy z nim do czynienia na poziomie kontaktów interpersonalnych i grupowych za pośrednictwem słowa mówionego. Wynalezienie alfabetu i pisma spowodowało możliwość dotarcia ze słowem pisanym do szerszego kręgu odbiorców. Wynalezienie druku w połowie XV w. , jak i kolejnych środków masowego przekazu: książki, prasy, radia, kina, telewizji oraz nowoczesnych mediów wpłynęło na jakościową zmianę procesu komunikowania politycznego, stając się za każdym razem przełomem w komunikowaniu politycznym.                                                                                

Definicje i podejścia teoretyczne do komunikowania politycznego

Działania  podmiotów rywalizacji politycznej podejmowane zwłaszcza w trakcie kampanii wyborczej również nie miały by racji bytu bez procesu komunikowania. W trakcie badań nad tym pojęciem zostało stworzonych wiele definicji, jednak te ostatnie z lat dziewięćdziesiątych naszego wieku uważane są za najbardziej znaczące dla rozwoju badań nad komunikacją w polityce[2].
W definicjach tych przedstawia się ją następująco.
*Po pierwsze, jako debatę publiczną odnośnie przeznaczenia dochodów publicznych, oficjalnej władzy, oficjalnych sankcji i społecznego znaczenia pojęć takich jak: bycie obywatelem, znaczenie obywatelstwa i implikacje społeczne polityki (P.Denton i G.Woodword-1998).
*Po drugie, jako celowe działanie, na które składają się takie elementy jak: formy komunikowania podejmowane przez podmioty rywalizacji politycznej, dążące do zdobycia i utrzymania władzy, komunikowanie adresowane do podmiotów politycznych, nadawane przez nie-polityków (wyborcy, felietoniści) oraz komunikowanie o podmiotach politycznych zawarte w medialnych formach dyskusji o polityce (B.McNair-1995).
*Po trzecie, jako dynamiczny element systemu politycznego , który wpływa na wszystkie polityczne i społeczne postawy, bez niego nie byłoby ani polityki ani społeczeństwa (M.Rush-1992).
*Po czwarte, jako proces komunikacyjny zachodzący pomiędzy: mediami, aktorami politycznymi kreującymi zawartość mediów, odbiorcami (pełniącymi dwojaką rolę - publiczność i uczestnicy procesu komunikowania) oraz stopnia interakcji między źródłem informacji i komunikatami medialnymi (R.Negrine-1994).
*Po piąte, także jako płaszczyzna wywierania wpływu na odbiorcę komunikatu (P.Pawełczyk, D.Piontek), gdzie komunikację polityczną należy rozumieć jako: "celowe komunikowanie dotyczące polityki"[3].
O tym, czy dane komunikowanie jest polityczne decyduje więc to, czego ono dotyczy i czy ma intencję polityczną. Komunikowanie polityczne tak rozumiane zawiera więc po pierwsze, wszystkie formy komunikowania przedsiębrane przez polityków po to by osiągnąć określone cele, po drugie komunikowanie adresowane do tych polityków przez inne osoby - np. wyborców, dziennikarzy oraz po trzecie komunikowanie o nich i o ich działalności w mediach.

W literaturze przedmiotu komunikowania w polityce jej analitycy kładli  nacisk w swych rozważaniach na takie elementy jak: dialog, zachowania, system, czy nawet konstrukcję rzeczywistości społecznej. Najbardziej popularne, najczęściej opisywane są następujące podejścia teoretyczne[4]. Podejście behawioralne - traktowane jako najstarsze. Prekursorem jego był H.Lasswell, twórca modelu komunikowania perswazyjnego oraz C.Shannon i W.Weaver autorzy matematycznej teorii komunikowania. Podstawowym punktem analizy tego procesu jest efekt tego komunikowania, czyli zmiany wywołane w postawach i zachowaniach odbiorcy. Prace nad koncepcją behawioralną dotyczyły zwłaszcza propagandy, której znaczenie wraz z rozwojem koncepcji szybko malało; wpływu komunikowania podczas kampanii wyborczych, akcentującego znaczenie komunikowania masowego oraz relacji zachodzących pomiędzy mediami, opinią publiczną a podmiotami sprawującymi władzę. Kolejnym jest podejście strukturalno - funkcjonalne. Badacze tacy jak: R.Fagen, K.W.Deutsch, G.A.Almond czy D.Easton prowadzili rozważania swoje w kontekście społeczeństwa pojmowanego jako kompleksowego systemu stosunków, określanego przez procesy interakcyjne zachodzące między elementami systemu politycznego a jego otoczeniem. Uwagę swoją koncentrowali jednak  na problemie komunikowania, politykę traktując jako zagadnienie drugorzędne, a nawet służalcze wobec niej. Przepływ informacji stał się kluczowym pojęciem w tej koncepcji. Komunikowanie zdaniem wyznawców tej koncepcji wpływa jednoznacznie na rozwój edukacji, urbanizacji, wpływów podmiotów politycznych oraz na rozwój samej demokracji. Twórca podejścia interakcyjnego M.Edelman zakładał, że komunikowanie nie ogranicza się do stosowania symboli, czyli znaków i kodów, ale jest formą, a zarazem zbiorem interakcji, które są atomami społeczeństwa. Komunikowanie polityczne traktowane jest tu jako działanie strategiczne, polegające na konfrontacji aktora z przeciwnikiem. Autorzy idący w ślad za tymi rozważaniami starali się wytłumaczyć zjawisko zbiorowej iluzji (E.G.Bormann) oraz problem manipulacji zbiorowymi uczuciami (P.M.Hall). Podejście dialogowe jest ostatnim ujęciem teoretycznym tego zagadnienia. Reprezentantem jego jest głównie J.Habermas, który w swych rozważaniach koncentruje się na idei konsensusu wypracowanego na drodze debaty publicznej zakładającej, że ludzie w dyskusji odnośnie dzielących ich opinii mogą ustalić wspólny punkt widzenia opierając się w głównej mierze na argumentach. Jego zdaniem, taki konsensus jest możliwy do osiągnięcia jedynie w sytuacji idealnego komunikowania. Uczestnicy dialogu są w niej partnerami nie poddanymi presji, dominacji,  czy konieczności podporządkowania się. Pozwala to , jak twierdzi na działanie zgodne z racjami publicznymi, które są istotą demokracji. Swój wkład w dorobek tego podejścia wniósł również C.Mueller, który traktuje komunikowanie polityczne jako "dyskusję o problemach politycznych, stawkach w grze politycznej i ideach o publicznym charakterze". Proces integracji dyscypliny, zdaniem O.Jarrena i P.Dongesa "nie został zakończony, brakuje nadal jednolitej systematyki i kompleksowego opisu przedmiotu badań"[5]. Proces kampanii wyborczych jest traktowany w literaturze przedmiotu jako jeden z zasadniczych wskaźników określających rozwój praktycznych zasad postępowania podmiotów polityki na rynku wyborczym[6]. Zgodnie z tym podejściem kampanie polityczne zdaniem cytowanego autora można analizować pod kątem przyjętej jednej z koncepcji badawczych: behawioralnej - przypisującej duże znaczenie socjologicznym i psychologicznym teoriom zmian postaw społecznych, funkcjonalnej - odnoszącej się do analizy procesu komunikowania społecznego, umożliwiającej badaczom zjawisk politycznych interpretowanie skuteczności procesów komunikowania w polityce oraz racjonalnej - motywy i sposoby podejmowania decyzji wyborczych są podstawą do eksplikacji społeczno - politycznych zjawisk i procesów.

[1]B.Dobek-Ostrowska, R.Wiszniowski, Teoria komunikowania publicznego i politycznego - wprowadzenie, ASTRUM, Wrocław 2001, s.13

[2]Ibidem, s.112

[3]P.Pawełczyk, D.Piontek, Socjotechnika w komunikowaniu politycznym, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM Poznań, 1999, s.41

[4]za: M. Dobek-Ostrowska i R.Wiszniowski, Ibidem, s. 105-112

[5]S.Michalczyk Komunikowanie polityczne. Teoretyczne aspekty procesu, Wyd.Naukowe ÅšlÄ…sk, Katowice, 2005, s 62

[6]R.Wiszniowski w B.Dobek-Ostrowska, R.Wiszniowski, Ibidem, s.54.

Twitter